Owrzodzenia są stanem zapalnym, często bolesnymi ubytkami skóry lub błony śluzowej, która wyścieła jamy ciała. Jest kilka rodzajów owrzodzeń — od małych w jamie ustnej do poważniejszych w obrębie błony śluzowej żołądka i dwunastnicy. Ubytki skóry (odleżyny) powstają u osób unieruchomionych (głównie leżących) w obszarach ciała obciążonych jego masą.


Wrzody trawienne występują w żołądku (zwane są wrzodami żołądka) i w początkowym odcinku jelita (wrzody dwunastnicy). Cierpi na nie co 10. dorosły człowiek. W Polsce stosunek liczby mężczyzn do kobiet mających to schorzenie wynosi 3:1.

Ponad 80% wrzodów trawiennych powstaje w wyniku zakażenia przewodu pokarmowego bakteriami Helicobacter pylori. Pozostałe przypadki są spowodowane przez nadmierne wydzielanie kwasu żołądkowego, które może być związane ze stresem, paleniem i długotrwałym stosowaniem niektórych leków, szczególnie aspiryny, ibuprofenu i innych niesteroidowych leków przeciwzapalnych.

OBJAWY
Wrzody trawienne zarówno żołądka, jak i dwunastnicy często powodują silny ból brzucha.
• Wrzody dwunastnicy Powodują piekący ból w górnej części brzucha oraz ślinotok. Objawy nasilają się w nocy; może je złagodzić jedzenie bądź picie mleka. Około 50% wrzodów dwunastnicy nie daje objawów.
• Wrzody żołądka Również powodują ból w górnej części brzucha, ale dolegliwości z reguły nasilają się po jedzeniu. Prowadzą one zwykle do utraty masy ciała.

LECZENIE

Metody leczenia wrzodów zmieniły się na przestrzeni ostatnich lat. W przeszłości często konieczna była operacja, teraz choroba wrzodowa może zostać wyleczona za pomocą nowoczesnych leków w ciągu kilku tygodni. Osoby cierpiące na chorobę wrzodową powinny:
• unikać pożywienia powodującego nasilenie bólu;
• unikać picia alkoholu;
• rzucić palenie, gdyż zwiększa ono prawdopodobieństwo nawrotu wrzodów dwunastnicy oraz spowolnienia leczenia wrzodów żołądka.

W przypadku pozytywnego wyniku testów na obecność bakterii Helicobacter pylori należy je usunąć za pomocą "potrójnej kuracji". Dopiero wtedy wrzody mogą zostać wyleczone. Potrójna kuracja polega na przyjmowaniu dużych dawek trzech różnych leków przez krótki czas, zwykle tydzień. Jednym z nich jest silny lek zmniejszający wydzielanie kwasu żołądkowego, znany jako inhibitor pompy protonowej, oraz dwa różnego typu antybiotyki. Zwykle tydzień wystarczy, aby pozbyć się bakterii Helicobacter pylori. Czasami jednak konieczne jest przyjmowanie przez dłuższy czas (kilka tygodni) leków, które hamują wydzielanie kwasu żołądkowego, co pozwala na pełne wyleczenie owrzodzeń.

Wrzody spowodowane przyjmowaniem aspiryny lub innych niesteroidowych leków przeciwzapalnych są leczone środkami zmniejszającymi wydzielanie kwasu żołądkowego. Pacjenci muszą odstawić leki powodujące powstawanie wrzodów. Gdy owrzodzenia zostaną wyleczone, można ponownie (z wielką ostrożnością) przyjmować aspirynę lub inne niesteroidowe leki przeciwzapalne; jeśli jednak wystąpi krwawienie lub dojdzie do perforacji wrzodów, nie wolno wznawiać leczenia lekami uszkadzającymi błonę śluzową.

POWIKŁANIA
Wrzody mogą powodować:
• utratę krwi; jeżeli jest ona powolna - po dłuższym czasie prowadzi do anemii; jeżeli jest szybka - może powodować zagrażający życiu krwotok;
• przebicie jelita (perforacja) - jeżeli wystąpi, konieczna jest interwencja chirurgiczna;
• zwężenie odźwiernika - zwężenie wejścia do żołądka wywołujące gwałtowne wymioty;
• wrzody dwunastnicy mogą prowadzić do powstania wrzodu drażniącego trzustkę, powodując zapalenie trzustki - poważną chorobę.

ZAPOBIEGANIE
• Pij alkohol w rozsądnych ilościach.
• Ogranicz jedzenie soli i słonych potraw.
• Unikaj pikantnego jedzenia.
• Ogranicz spożycie kofeiny.
• Rzuć palenie.
• Unikaj stresów.

ROKOWANIE
Większość wrzodów trawiennych można wyleczyć w ciągu kilku tygodni,jeżeli zostały odpowiednio zdiagnozowane i leczenie rozpoczęto natychmiast.


Owrzodzenia jamy ustnej (pleśniawki) są powszechną dolegliwością. Z reguły owrzodzenia są małe i utrzymują się krótko. Najczęstszą przyczyną ich powstawania jest powierzchowne uszkodzenie spowodowane przygryzieniem błony śluzowej, oparzeniem się gorącym jedzeniem lub napojami.

Pleśniawki często pojawiają się u małych dzieci i ludzi w podeszłym wieku. Infekcje wirusowe, takie jak mononukleoza zakaźna lub choroby dłoni, stopy i jamy ustnej mogą powodować owrzodzenie u dzieci.

Czasami owrzodzenie jamy ustnej jest oznaką innych chorób, takich jak zapalenie jelit, nowotwór jamy ustnej, białaczka i - rzadko - choroby autoimmunologiczne. Jeżeli owrzodzenie jest bolesne, powiększa się lub nawraca - należy natychmiast zasięgnąć porady lekarskiej.

OBJAWY
Owrzodzenie może występować pojedynczo lub w skupiskach i powodować białe przebarwienia wewnątrz jamy ustnej lub na języku. Są one wrażliwe na dotyk. Owrzodzenie może powodować nieświeży oddech.

LECZENIE

Większość owrzodzeń ustępuje bez jakiegokolwiek leczenia w ciągu tygodnia lub 10 dni. Ponieważ najczęściej nie są znane przyczyny powstawania owrzodzeń jamy ustnej, nie można zastosować właściwego leczenia. Płukanie jamy ustnej płynami odkażającymi i pastylki do ssania mogą złagodzić ból i przyspieszyć gojenie - poradę można uzyskać w aptekach.

Terapie alternatywne Czasami stosuje się również leczenie homeopatyczne, np. za pomocą Arsenicum album lub Cantharis vesicatoria albo roztworów szałwii.

ZAPOBIEGANIE
Właściwa higiena może zapobiegać powstawaniu owrzodzeń jamy ustnej. Należy regularnie chodzić do dentysty, protezy zębowe muszą być dokładnie dopasowane i utrzymywane w szczególnej czystości. Również palenie może doprowadzić do uszkodzenia delikatnych tkanek jamy ustnej, dlatego palacze powinni zrezygnować z papierosów. Istnieją nieliczne dowody na to, że zmiana diety także może mieć wpływ na powstawanie owrzodzeń jamy ustnej.


Owrzodzenia kończyn dolnych są jednym z najpowszechniejszych owrzodzeń skóry. Owrzodzenia, które nie były leczone, mogą przejść w stan przewlekły; głównie występują one u osób starszych lub u cukrzyków. Około 70% wszystkich owrzodzeń kończyn dolnych jest spowodowanych niewydolnością żylną, pozostałe są wynikiem miażdżycy zarostowej tętnic.

OBJAWY
Wygląd i dolegliwości związane z owrzodzeniem stóp różnią się w zależności od tego, czy są to owrzodzenia żylne czy tętnicze.
• Owrzodzenie Żylne Podudzia stają się obrzęknięte, a skóra wokół wrzodów jest sucha, swędząca i może mieć brązowe zabarwienie. Owrzodzenia są zwykle bezbolesne, występują jako otarcia nabłonka i sączące się zmiany.
• Owrzodzenie tętnicze Często występuje uczucie zimna w kończynach dolnych, które mogą mieć białawe, niebieskawe lub lśniące przebarwienia. Owrzodzenia mogą być bolesne, szczególnie gdy nogi znajdują się w spoczynku i są uniesione. Jeżeli chory siedzi na krawędzi łóżka ze stopami ułożonymi na podłodze grawitacja zwiększa dopływ krwi do nóg, co powoduje zmniejszenie bólu. Ból nóg występujący podczas chodzenia nazywany jest utykaniem (chromaniem przestankowym). Ból ten zwykle znika,jeżeli chory zrobi kilkuminutową przerwę w chodzeniu.

PRZYCZYNY
• Owrzodzenie żylne może rozwinąć się ze starych owrzodzeń na kończynach dolnych, może być spowodowane złamaniem kości lub innym urazem, zakrzepem (zakrzepica żył głębokich), w następstwie zabiegów chirurgicznych, pracy związanej z długotrwałym siedzeniem lub staniem, zapaleniem żył, ciążą lub otyłością.
• Owrzodzenie tętnicze może być spowodowane chorobami tętnic związanymi z paleniem tytoniu, nadciśnieniem lub cukrzycą.

LECZENIE

Leczenie zależy od przyczyn, które spowodowały owrzodzenia, oraz od tego, co przeszkadza w ich wyleczeniu. Jeżeli już uda się wyeliminować te czynniki, owrzodzenie powinno zniknąć samo. Czasami rany wymagają regularnego czyszczenia i opatrywania. Najbardziej efektywnym sposobem opatrywania jest bandażowanie uciskowe lub noszenie pończoch lub rajstop przeciwżylakowych, ale tych metod nie można stosować u osób z chorobami tętnic, gdyż ucisk może zmniejszać dopływ krwi do części nogi poniżej miejsca bandażowania.

Pacjenci z owrzodzeniem żylnym powinni siedzieć z nogami uniesionymi do góry. Chorzy z owrzodzeniami tętniczymi mogą być poddani zabiegom chirurgicznym lub alternatywnie angioplastyce, która może usunąć zwężenia i zatory tętnicze.

Czasami owrzodzenia likwiduje się, dokonując przeszczepów. Skóra jest pobierana z innego fragmentu ciała chorego i umieszczana w miejscu owrzodzenia.

ZAPOBIEGANIE
• Rzuć palenie.
• Zmniejsz masę ciała.
• Wykonuj ćwiczenia usprawniające krążenie krwi w nogach. Można ćwiczyć nawet podczas siedzenia - należy wykonywać koliste ruchy stopą, a następnie poruszać nią w górę i w dół.
• Dbaj o stopy — zapewnij im ciepło, noś dobrze dobrane obuwie i regularnie chodź do ortopedy.
• Systematycznie sprawdzaj, czy na stopach i nogach nie ma owrzodzeń i zmian koloru skóry.
• W przypadku chorych na cukrzycę należy kontrolować dietę, dążyć do prawidłowego stężenia cukru i stosować się do zaleceń lekarza.

Powstawaniu owrzodzeń żylnych można również zapobiegać, siedząc z uniesionymi nogami tak często, jak to jest możliwe. Nie należy krzyżować nóg, gdyż osłabia to krążenie krwi.

W przypadku pracy siedzącej lub wymagającej długotrwałego stania należy zmieniać pozycję i poruszać się tak często, jak jest to możliwe.

ROKOWANIE
Owrzodzenia nóg często nawracają u osób starszych i nie zawsze dają się całkowicie wyleczyć, wymagając czasami leczenia trwającego wiele lat.