Sen jest potrzebny wszystkim znanym nam żyjącym dziś zwierzętom, potrzebny jest także człowiekowi i, chociaż nie zostały dotychczas dokładnie poznane wszystkie biologiczne funkcje i właściwości tego stanu czynnościowego, wiemy, że bez snu efektywność gospodarki psychofizycznej człowieka ulega znacznym obniżeniom.

Odebranie człowiekowi snu jest jedną z najgorszych możliwych, albo przynajmniej tych, na pomysł których wpadł osobnik rodzaju ludzkiego, tortur. Pozbawić człowieka snu to odebrać mu zdolności trzeźwego, logicznego myślenia, pozbawić wrażliwości na niektóre bodźce, zniekształcić wydajność percepcyjną. Odpowiedni wypoczynek w postaci snu jest dla nas wszystkich niezwykle ważny. Niestety, nie tylko kaci znani z okrutnych kart historii torturowali ludzi permanentnymi przebudzeniami. Czasami sam organizm człowieka płata nam ponurego figla i nie pozwala zasnąć, nie pozwala dospać do końca nocy, powoduje przebudzenia po krótkich porcjach snu. Właśnie takie trzy podstawowe rodzaje zaburzeń snu można wymienić – każda z nich negatywnie wpływa na nasze funkcjonowanie. Nie jest bowiem dobrze, gdy nie można przez pół nocy zasnąć, nie jest korzystne dla nas, gdy co chwilę budzimy się z jakimś irracjonalnym uczuciem niepokoju, nie jest wreszcie normalny stan, w którym kolejny raz z rzędu budzimy się przedwcześnie. Najgorszą oczywiście formą bezsenności jest całkowita niemożność zapadnięcia w sen, wówczas już po pierwszej takiej nieprzespanej nocy objawy niewyspania, zmęczenia, ograniczenia psychofizycznego są odczuwalne.

O ile starsze osoby wykazują niejako naturalne zmniejszające się zapotrzebowanie na sen, który niejednokrotnie idzie w parze z problemami z zasypianiem (zmniejszona produkcja hormonu odpowiadającego w dużej mierze za sen – melatoniny), o tyle bardziej niepokojącym zjawiskiem jest wzrastająca liczba młodych osób, które borykają się z problemem bezsenności. Przyczynami mogą tu być różnego rodzaju stany lękowe, depresje, długotrwałe zaburzenia psychiczne. Ale nie tylko – pojedyncze przypadki nieprzespanych nocy obserwuje się u całkiem młodych i zdrowych ludzi. Co prawda nie są to groźne, alarmujące objawy, jednak stanowią swoisty znak czasów. Nowe czasy, czyli wzrastające wymagania w szkołach, na uczelniach, praca pod presją czasową, problemy z relacjami interpersonalnymi, rozmaite używki jak papierosy czy kawa mające zmusić do efektywniejszego działania, życie w pośpiechu, nieregularne spożywanie posiłków w pośpiechu i niejako przy okazji wykonywania innych czynności. Dopiero w nocy okazuje się, że organizm kompletnie nie jest przygotowany do snu. Inną przyczyną bezsenności może być alkohol, uzależnienie alkoholowe, narkotykowe – osoby uzależnione przeżywają niekiedy nocą stany lękowe związane np. z syndromem odstawiennym.

Orientacyjnie podaje się trzy rodzaje bezsenności, linie demarkacyjne pomiędzy nimi wiążą się z okresem trwania przypadłości. Przygodna insomnia nie trwa dłużej niż jeden, dwa dni. Bezsenność krótkotrwała może trwać do nawet trzech tygodni, w przypadku wydłużenia się tego okresu mówimy już o tzw. bezsenności przewlekłej. Przygodną i krótkotrwałą bezsenność można pokonać sposobami domowymi, ciężko natomiast wyleczyć się bez specjalistycznej opieki z przewlekłej choroby, która często wymaga farmakologicznego leczenia. Epizodycznej bezsenności można się pozbyć stosując ziołowe uspokajające preparaty, herbatki, prowadząc tryb życia, który pozwala o ustalonych porach zjadać posiłki. Fizyczna aktywność, różne formy sportu, ograniczenie posiłków w porach przed snem, chodzenie spać w momencie odczuwanego zmęczenia i wyraźnej ochoty na odpoczynek, zachowanie rytmu dziennego ze stałymi porami snu i budzenia się, stosowanie skutecznych metod relaksacyjnych – wszystko to ma znaczny wpływ na naszą kondycję w ciągu dnia i niczym nie zakłócony sen w ciągu nocy.

Zarówno bezsenność pierwotną (która nie jest bezpośrednio związana z żadną chorobą, może mieć podłoże np. genetyczne) jak i bezsenność wtórną (której przyczyną jest zdiagnozowana choroba) można obecnie z powodzeniem leczyć. Tę pierwszą za pomocą psychoterapii poznawczo-behawioralnych, drugi typ zaburzeń zaś za pomocą terapii i leków wskazanych przez lekarza, po uprzednim rozpoznaniu choroby i ustaleniu podłoża bezsenności. Przygodna insomnia w zasadzie nie wymaga działań medycznych i zazwyczaj można ją zwalczyć odwołując się do własnej w tym zakresie wiedzy czy stosując się do kilku porad lekarza.