Co to jest cholesterol?

Cholesterol jest miękką, woskowatą, tłustą substancją, która występuje w komórkach i krwiobiegu ludzi
i zwierząt. Nie ma go w roślinach: owocach, warzywach, zbożu. orzechach, nasionach roślin strączkowych oraz ziarnach zbóż. Głównymi źródłami cholesterolu w dietach człowieka są:
• wątróbka i inne podroby;
• mięso;
• drób;
• ryby;
• owoce morza, np. krewetki;
• nabiał z pełnego mleka;
• żółtka jaj.

FUNKCJA CHOLESTEROLU
Cholesterol odgrywa ważną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu: wchodzi w skład struktury błon komórkowych, osłonek mielinowych nerwów. Jest materiałem wyjściowym do produkcji hormonów steroidowych: progesteronu, kortyzolu, aldosteronu, testosteronu i estradiolu.

Ponadto cholesterol jest niezbędny do produkcji kwasów żółciowych, z których najważniejszym jest kwas cholowy. Zaburzenia wydzielania żółci mogą prowadzić do powstania kamieni żółciowych. Zawierają one zwykle cholesterol, sole wapnia i kwasów żółciowych, a w niektórych przypadkach - barwniki żółci.

Organizm nie może prawidłowo funkcjonować bez cholesterolu. W przypadku zbyt niskiej zawartości cholesterolu w diecie konieczne jest uzupełniające wytwarzanie go przez wątrobę w celu zaspokojenia podstawowego zapotrzebowania organizmu. Wątroba może zaspokoić nawet 80% zapotrzebowania organizmu na tę substancję.

CHOLESTEROL A CHOROBY
Oprócz związku z powstawaniem kamieni żółciowych, wysoki poziom cholesterolu we krwi (hipercholesterolemia) jest głównym czynnikiem ryzyka choroby naczyń wieńcowych, która prowadzi do zawału serca. Jednakże pewne badania pokazały, że obecnie tylko około 40% osób z wysokim poziomem cholesterolu we krwi umiera z powodu chorób serca, ale eksperci na razie nie mogą ustalić, kto jest najbardziej zagrożony. Osoby z wysokim poziomem cholesterolu we krwi powinny podjąć próbę obniżenia go przez zmianę trybu życia i diety oraz zredukowanie wagi ciała.

Warto zauważyć, że poziom homocysteiny, substancji obecnej we krwi, wydaje się korelować z występowaniem choroby serca i może być lepszym wskaźnikiem zagrożenia niż cholesterol.

Badania pokazały, że spożywanie dużych dawek witaminy B, szczególnie B12 i kwasu foliowego, może obniżać poziom homocysteiny.

TRANSPORT CHOLESTEROLU
Cholesterol, podobnie jak inne substancje tłuszczowe, nie rozpuszcza się we krwi. Musi być transportowany do i z komórek przez specjalne nośniki zwane lipoproteinami. Istnieje wiele rodzajów lipoprotein. Dwa główne typy to lipoproteina o małej gęstości (LDL) oraz lipoproteina o dużej gęstości (HDL).
Lipoproteina o małej gęstości
Głównym nośnikiem cholesterolu we krwi jest lipoproteina o małej gęstości (LDL). Jeśli zbyt dużo LDL krąży we krwi, cholesterol może powoli odkładać się w komórkach ścian tętnic (razem z innymi substancjami, takimi jak wapń), tworząc złogi nazywane blaszkami miażdżycowymi, zatykające światło naczynia i prowadząc w konsekwencji do miażdżycy.

Jeśli zakrzep krwi stworzy się w obszarze zwężenia tętnicy wieńcowej, może zablokować przepływ krwi do części mięśnia sercowego i spowodować zawał serca. Zakrzep blokujący przepływ krwi do pewnych obszarów mózgu może wywołać udar mózgu. Wysoki poziom frakcji LDL świadczy zwykle o zwiększonym ryzyku choroby niedokrwiennej, dlatego lipoproteinę o małej gęstości nazywa się "złym cholesterolem".

Lipoproteina o dużej gęstości
W przybliżeniu jedna czwarta do jednej trzeciej cholesterolu we krwi jest przenoszona za pomocą lipoproteiny o dużej gęstości (HDL). Jej głównym zadaniem jest usuwanie nadmiaru cholesterolu ze ścian tętnic
1 transportowanie go z powrotem do wątroby, gdzie cała niepotrzebna organizmowi nadwyżka cholesterolu może być przekazana do żółci i wydalona z organizmu przez jelito cienkie i grube.

Frakcja HDL usuwa również nadmiar cholesterolu z płytek miażdżycowych, w ten sposób opóźniając ich narastanie. Lipoproteina HDL jest potocznie nazywana "dobrym cholesterolem".

PRAWIDŁOWY POZIOM CHOLESTEROLU
Cholesterol mierzy się w miligramach na decylitr krwi (mg/dl) oraz milimolach na litr (mmol/l). Milimol jest to jednostka stosowana do pomiarów stężenia we krwi takich substancji jak cholesterol lub glukoza. O przeciętnym, prawidłowym poziomie cholesterolu we krwi mówi się wtedy, gdy całkowity cholesterol jest niższy niż 200 mg/dl (około 5 mmol/l), a frakcja HDL (lipo-proteiny o dużej gęstości) wynosi 40 mg/dl (około 1 mmol/l) lub jest wyższa.

Specjaliści od żywienia i lekarze nie zalecają dążenia do uzyskania najniższego możliwego poziomu cholesterolu we krwi, ponieważ istnieją pewne dowody, że jego niedobory mogą być niekorzystne dla ogólnego stanu zdrowia oraz mieć związek ze wzrostem śmiertelności z powodu chorób nowotworowych i chorób nie związanych z sercem. Badania osób stosujących statyny (leki obniżające poziom cholesterolu podawane osobom, u których nie udaje się obniżyć go dietą) wykazały brak związku pomiędzy niskimi poziomami cholesterolu oraz wzrostem śmiertelności z powodów innych niż choroby serca.

Nie ma również zgodności wśród naukowców w ocenie tego, czy niski poziom cholesterolu zwiększa ryzyko depresji. Pewne badania pokazały, że niski poziom cholesterolu ma związek z niskim poziomem serotoniny (substancja chemiczna w mózgu), natomiast zbyt niski poziom serotoniny jest związany z nasileniem depresji. Z drugiej strony, agresję i gwałtowność łączy się z wysokim poziomem cholesterolu i chorobami serca. Niektórzy eksperci twierdzą, że gniew uwalnia hormony stresu, które wpływają na tkankę tłuszczową i uwalniają cholesterol do krwiobiegu.

CHOLESTEROL A DIETA
Organizm - głównie wątroba - wytwarza zmienne ilości cholesterolu (zwykle około 1000 mg na dzień). Dodatkowe 500 mg może mieć źródło w pożywieniu pochodzenia zwierzęcego. Bardzo mało cholesterolu we krwi pochodzi z diety. Nawet ludzie stosujący dietę niskocholesterolową mogą mieć wysoki poziom cholesterolu we krwi. Istnieją jednak pewne dowody świadczące o tym, że starannie dobrana dieta, w szczególności zmniejszenie spożycia nasyconych kwasów tłuszczowych, jest w stanie zmniejszyć ilość cholesterolu wytwarzanego w organizmie i w ten sposób obniżyć poziom cholesterolu we krwi.

Specjaliści od żywienia udzielają osobom z wysokim poziomem cholesterolu we krwi kilku wskazówek.
• Nasycone kwasy tłuszczowe i izomery trans (obecne w tłuszczach, które zostały chemicznie zmienione przez pieczenie lub smażenie) mają związek z wysokim poziomem cholesterolu we krwi.
• Dieta bogata w wielonienasycone kwasy tłuszczowe (obecne w olejach, np. sojowym i słonecznikowym) może obniżyć poziom cholesterolu, ale wydaje się, że obniża zarówno frakcję LDL, jak i HDL.
• Wydaje się, że stosowanie olejów bogatych w jedno-nienasycone kwasy tłuszczowe, takich jak oliwa i olej rzepakowy, zmniejsza frakcję LDL, jednocześnie zwiększając frakcję HDL.
• Badania przeciwutleniaczy (substancji spowalniających procesy utleniania) pokazują dobroczynne skutki spożywania dużych ilości owoców i warzyw. Zawarte w nich antyoksydanty zapobiegają utlenianiu cząstek cholesterolowych we krwi.

Jak obniżyć poziom cholesterolu we krwi za pomocą diety
• Ograniczyć spożycie pokarmów zawierających nasycone kwasy tłuszczowe, czyli m.in. tłustych mięs, tłustego nabiału i gotowych wyrobów cukierniczych zawierających tłuszcze piekarnicze. Wybierać chude mięso, ryby morskie i produkty o obniżonej zawartości tłuszczu (light).
m Ograniczyć jedzenie potraw smażonych, chipsów oraz żywności typu fast food.
• Zwiększyć spożycie błonnika; pektyny (z jabłek i innych owoców) zapobiegają ponownemu wchłanianiu nadmiaru cholesterolu z jelita.
• Spożywać pokarmy bogate w przeciwutleniacze, szczególnie owoce i warzywa. Źródłem antyoksydantów jest również herbata i czerwone wino.
• Witamina E ma działanie przeciwutleniające i obniżające frakcję LDL (w przypadku stosowania leków przeciwkrzepliwych, przed rozpoczęciem stosowania witaminy E w formie uzupełniającej, należy skonsultować się z lekarzem pierwszego kontaktu).
• Jeżeli zawartość miedzi (znajdującej się w owocach morza, czereśniach, wiśniach, orzechach, kaszy gryczanej), wanadu (czarny pieprz, olej sojowy, oliwki) lub chromu (pełne ziarna zbóż, wątroba, rośliny strączkowe, drożdże, jajka) w pożywieniu jest niska lub jeśli dzienny jadłospis zawiera zbyt dużo cynku w stosunku do miedzi, może dojść do hipertrójglicerydemii, czyli wysokiego poziomu trójglicerydów we krwi, oraz hipercholestoremii, czyli wysokiego poziomu cholesterolu we krwi. Zmiana diety tak, by wyrównać poziom cynku i miedzi, oraz uzupełnianie jej witaminą C oraz witaminami z grupy B, może skutecznie pomóc obniżyć poziom cholesterolu we krwi.
• Zwiększyć spożycie ryb, których tłuszcz zawiera wielonienasycone kwasy tłuszczowe należące do rodziny omega-3. Obniżają one ilość cholesterolu wytwarzanego przez wątrobę, a zarazem zmniejszają poziom trójglicerydów (innej substancji tłuszczowej obecnej we krwi, podobnej do cholesterolu).

opublikował: david