Życie obywateli w trzeźwości to warunek moralnego i materialnego dobra narodu – takie mniej więcej słowa znaleźć można w ustawie mającej na celu przeciwdziałanie alkoholizmowi w Polsce. Rzeczywiście, alkohol z pewnością nie sprzyja dobru ogólnemu, nie sprzyja przede wszystkim alkoholikom i ich rodzinom. Choroba alkoholowa według różnych statystyk dotyka w Polsce od kilkuset tysięcy do nawet 2 milionów mieszkańców. Światowa Organizacja Zdrowia mówi, że na świecie następuje blisko dwa miliony zgonów rocznie spowodowanych zatruciem alkoholowym. W Unii Europejskiej szacuje się, że alkoholu nadużywa ponad 40 milionów obywateli. Dane te są tym bardziej szokujące, jeśli uświadomić sobie, że nie suche liczby i statystyki są tu najważniejsze, lecz jednostkowy dramat ludzki, który wiąże się z trudnym życiem całego otoczenia alkoholika.

Alkoholizm może mieć genetyczne podłoże; badania pokazują, że ryzyko zachorowań na chorobę alkoholową znacznie się zwiększa w przypadku rodzin, w których problem ten występował regularnie w poszczególnych pokoleniach. Jednakże nie tylko dziedziczenie jest przyczyną alkoholizmu, często uzależnienie od alkoholu wynika z różnych społecznych, obyczajowych i kulturowych uwarunkowań, niejednokrotnie przyczyną choroby alkoholowej są problemy w życiu zawodowym, prywatnym. Alkohol ma działanie pozornie uśmierzające ból i cierpienie, dlatego wielu ludzi sięga po trunek, by zapomnieć o troskach i problemach. Problem nadużywania alkoholu, podobnie zresztą jak i innych środków odurzających, nie zna granic wiekowych, społecznych i płciowych. Alkohol spożywają dzieci, młodzież i dorośli, bogaci i biedni, kobiety i mężczyźni.

Jednym z objawów alkoholizmu jest znacznie podwyższona tolerancja na wypity alkohol. Ilość alkoholu we krwi, która wcześniej powodowała upicie się, u osoby z objawami uzależnienia nie jest dawką, dzięki której zostaje osiągnięty zamierzony efekt w postaci stanu zamroczenia i upojenia. Alkoholik musi wypić więcej, by organizm jego zareagował w pożądany sposób. Do objawów choroby alkoholowej należy też tzw. zespół abstynencyjny, charakterystyczna dla wszelkich uzależnień reakcja odstawieniowa organizmu. Przerwa w piciu może mieć przykre konsekwencje, organizm przyzwyczajony do wchłaniania dużych dawek alkoholu nie potrafi sobie poradzić bez trucizny. Pojawiają się mdłości, bóle brzucha, zawroty głowy, ogólne drżenie ciała, występuje nadmierne pocenie się, uczucie niepokoju i lęku, przyspieszone bicie serca, nerwowe tiki, w skrajnych wypadkach może dojść do majaczeń czy wzmożonej agresji u uzależnionego. Te ostatnie symptomy można również uznać za skutki choroby alkoholowej. Delirium tremens zwane też majaczeniem alkoholowym czy białą gorączką to zespół objawów towarzyszących alkoholikowi po odstawieniu narkotyku. Odstawienie alkoholu bądź zmniejszenie jego spożycia może powodować zaburzenia snu, omamy wzrokowe, zaburzenia świadomości, halucynacje, lęk, nerwice, drgawki, napady padaczkowe, zaburzenia pracy serca.

Alkoholizm zazwyczaj zaczyna się od pozornie niewinnego wypicia butelki piwa. Często po trunek taki sięga młodzież w wieku szkolnym, coraz częściej też piją alkohol dzieci. Takie zachowanie nie musi prowadzić w prostej linii do uzależnienia, ale – jak pokazują badania – im młodszy człowiek sięga po alkohol, tym większe prawdopodobieństwo niekontrolowanego spożycia trunków w przyszłości. Nie ma jakiejś wyraźnej granicy, po przekroczeniu której można zdiagnozować u pacjenta chorobę alkoholową; alkoholizm rozwija się stopniowo, przebiega w różnych fazach, często zależy od indywidualnych cech organizmu człowieka. Osoba uzależniona często nie zdaje sobie sprawy, że zaczyna robić wszystko, aby znaleźć okazję do wypicia. Mogą to być przeróżne spotkania ze znajomymi, imprezy w klubach i dyskotekach, w pewnym jednak momencie dobra zabawa i rozmowa z przyjaciółmi przestaje mieć znaczenie, liczyć się zaczyna jedynie picie alkoholu. Łaknienie, brak apetytu, permanentne myślenie o butelce wódki, gorączkowe odliczanie dni i godzin do kolejnej suto zakrapianej imprezy to jedne z najczęściej spotykanych objawów uzależnienia od alkoholu. W końcu uzależniony traci kontrolę nad piciem, przestaje myśleć o rodzinie i bliskich, zaczyna natomiast oddawać się – częstokroć samotnym – libacjom alkoholowym. Alkoholicy w zaawansowanym stadium choroby często przez kilka tygodni bez przerwy spożywają narkotyk, tzw., ciągi alkoholowe niejednokrotnie kończą się tragicznie.

Skutków alkoholizmu może być wiele. Można je podzielić na społeczno-obyczajowe, prawne i zawodowe oraz skutki zdrowotne, psychiczne i fizyczne. Ten znacznie uproszczony podział nie jest z pewnością medyczną systematyką efektów choroby alkoholowej, ale oddaje on złożoność i skalę problemu. Alkoholik niszczy więzi rodzinne, często traci najlepszych przyjaciół, traci też posadę, nieraz popada w konflikt z prawem. Ponadto prędzej czy później pojawiają się problemy zdrowotne, choroby psychiczne, nerwice, niewydolność nerek, wątroby, żołądka, kłopoty z sercem, choroby skórne. W skrajnych przypadkach dochodzi do zatrucia organizmu i zgonu w wyniku spożycia śmiertelnej dawki.

Niezwykle ważne przy leczeniu uzależnienia jest wsparcie bliskich alkoholikowi osób. Bez odpowiedniej motywacji, pomocy ze strony najbliższych alkoholik często nie ma szans z chorobą. Jedyną formą leczenia alkoholizmu jest abstynencja. Jednorazowej pomocy może alkoholik w sytuacjach kryzysowych szukać w klinikach, gdzie odtruwa się organizm z toksyn za pomocą leków, pomoc długofalową natomiast może uzyskać w klubie Anonimowych Alkoholików, gdzie znajdzie wsparcie psychiczne.

Alkoholizm na dobrą sprawę jest chorobą nieuleczalną, alkoholikiem, nawet niepijącym, jest się przez całe życie. Niezwykle trudno uzależnionemu wytrwać w stanie abstynencji, bardzo często alkoholicy wracają do picia nawet po wieloletniej przerwie. Kluczową rolę w odstawieniu alkoholu gra otoczenie chorego oraz sam uzależniony, jego postawa, motywacja, wola i świadomość zagrożenia spowodowanego spożywaniem narkotyku.